‘Toplumun Düşünmesi ve Aksiyona Geçmesi Gerekiyor’
Seben Ayşe Dayı Yarar ve Serim Berke Yarar serebral palsili bir çift. Uluslararası engelli sempozyumunda tanışıp 2018’de birlikte üç aylık otostop yolculuğuna çıktılar. 2024’te de evlendiler. 6 Ekim Dünya Serebral Palsi Farkındalık Günü öncesinde onlarla buluştuk; çocukluklarını, ilişkilerini ve erişilebilirliğin önemini konuştuk.
Serebral palsi beyinde oluşan bir komplikasyon nedeniyle nörolojik ve ortopedik farklılıklara yol açan, kronik ancak ilerleyici olmayan bir durum. Seben Ayşe Dayı Yarar (36) ve Serim Berke Yarar (31) serebral palsili kişiler olarak bağımsız bir yaşam kurabilmek için aileleriyle birlikte çok emek vermişler. Seben annesinin “Yazık değil mi, bu çocuk zorla yürüyor, bir de günde üç kere bakkala gönderiyorsun” diyen mahallelilere rağmen onun kendi ayakları üzerinde durabilmesi için çok çabaladığını anlatıyor. Serim’se müdürün “Engellisin, seni alamam” diyerek kendisini okula kabul etmek istemediğini söylüyor. Hikâyelerini ve erişilebilirlik mücadelelerini dinledik.
Sizi biraz tanıyabilir miyiz?
Seben Ayşe Dayı Yarar: Gazetecilik, ardından antropoloji yüksek lisansı okudum. Altı yıldır kendi işimin patronuyum. Erişilebilir Her Şey isimli sosyal girişimin üç kurucu ortağından biriyim.
Serim Berke Yarar: Makine mühendisiyim. Erişilebilir Her Şey’in kurucu ortaklarındanım. Tasarımların, mekânların, ürünlerin, dijital ortamların erişilebilirliği üzerine çalışıyorum. Amatör davulcuyum.
Nasıl tanıştınız?
Seben Ayşe Dayı Yarar: Bir uluslararası engellilik sempozyumunda tanıştık. Ben yüksek lisanstaydım, Serim’in lisansta ilk yılıydı. Serim’le tanışmama vesile oldu o gün.
İlişkiniz nasıl başladı?
Seben Ayşe Dayı Yarar: Roger Waters (Pink Floyd grubunun solisti ve basgitaristi) Türkiye’ye geliyordu ama konserde saha içinde engelliler için yer ayrılmamıştı. Organizatöre ulaştım; “Nasıl engellilerle ilgili bir alan ayrılmaz” dedim. Bana döndüler; “Engelliler için bir balkon kuruyoruz, saha içi biletinizle girebilirsiniz” dediler. Ben de Serim’i “Gidiyor musun” diye aradım.
Serim Berke Yarar: Konserden konsere gitmeye başladık. Arkadaşlığımız engellilikten değil, kültür-sanat merakımızdan doğdu. Yıllar içinde ilişkiye döndü.
Bir otostop maceranız var…
Seben Ayşe Dayı Yarar: Okul bitince üç aylık bir otostop macerasına çıktık. Çanakkale’den Mersin’e kadar gittik. Güzel şeyler yaşadık.
Serim Berke Yarar: Bize çok şey öğretti. Her gün başka arabalara biniyorduk. Önce engelli olduğumuzu anlamıyorlardı. Konuşmaya başlayınca bunlar garip konuşuyor, hareketleri enteresan diyorlardı. Her araçta engellilik konusunda bir şeyleri değiştirdiğimizi gördük.
‘Evde Her Şey Normaldi’
Çocukluğunuzda yaşadığınız zorluklar nelerdi?
Seben Ayşe Dayı Yarar: Yazlıkta kuzenlerim oynarken ben bir kavanozdan diğerine 100 tane nohut koyuyordum mesela. Kas gelişimi için etkinliklerim vardı. Okuldan sonra arkadaşlarım şuraya gidelim derlerdi ama benim yüzmeye, at binmeye ya da fizik tedaviye gitmem gerekirdi. Hep daha iyisini yapmam gereken bir şeyler vardı. Hayatımı bağımsız sürdürebilmem için ailem ve ben o dönem çok emek verdik. Aynı şekilde Serim’in ailesi de hiçbir zaman ona bir şeyleri yapamayacağını hissettirmemiş. ‘Daha iyisini yapabilirsin’ üzerine bir eğitim ve hayat tecrübesi bizimkisi. Ama sokağa çıktığımda her engellinin yaşadığı gibi bir sürü sorunla karşılaşırdım. “Evde her şey normaldi, ne oldu şimdi” derdim. Annelerimiz düşünce bizi kaldırmazdı. Mahallede anneme “Yazık değil mi, bu çocuk zorla yürüyor, bir de onu günde üç kere bakkala gönderiyorsun” derlermiş. Annem “Ben olmadığım zaman kendi işini halledebilmesi için şimdi düşse de oraya gitmesi gerektiğini bir türlü anlatamazdım” der.
Serim Berke Yarar: Düştüğümde annem “Kalkabilirsin, ellemeyeceğim, kalk” derdi. Daha çok toplumun koyduğu engeller vardı. Liseyi kazanmama rağmen kayıt için gittiğimde müdür “Engellisin, seni bu okulda okutmam” dedi. Ailem Milli Eğitim Bakanlığı’na yazı yazdı ve gelen yazıyla o okula girdim. Hakkım çünkü. Fiziksel koşulların yetersizliğinden dolayı zorlanan, istihdam edilemeyen, eğitime katılamayan binlerce genç var. Bunun nedeni de toplumsal mekanizmalar.
Erişilebilir Her Şey’in amacı ve hikâyesi nedir?
Serim Berke Yarar: Üniversitelerde konuşmalar yapıyor, atölyeler düzenliyorduk. Bunu daha profesyonel nasıl yapabiliriz diye hep konuşuyorduk. Her yıl Bozcaada Caz Festivali’ne gidiyorduk. Organizasyon ekibine “Buraya erişilebilirlik çözümleri uygulayalım mı” dedik. Yaptık ve gördük ki erişilebilirlikle ilgili çözüm üretebiliyoruz. Hep sorun konuşuluyor Türkiye’de ama çözüm yok. Aksiyon alınacaksa da sadece körler ve sağırlar için alınıyor. Bir arada olma hali yok. Çözüm konuşan ve üreten bir yapı olabilmek ve tüm engel gruplarını kapsayabilmek için yola çıktık.
Neler yapıyorsunuz?
Serim Berke Yarar: Tüm engelli grupları için deneyim tasarlıyoruz. Bu bir otel, havalimanı, bir aplikasyon ya da salça kapağı olabilir. Bugüne kadar farklı sektörlerden 70’ten fazla markayla erişilebilirlik üzerine farklı işbirlikleri ve projeler yaptık.
‘Bu Sınıfta Neden Engelli Yok Diye Sorulmalı’
- İstanbul Bienali’nde erişilebilir turlar düzenliyorsunuz…
Seben Ayşe Dayı Yarar: Bir önceki bienalde görme ve işitme engellilerle tur yaptık. Bu yıl ilk defa bienalin iki mekânı, Zihni Han ve Galata Rum Okulu’nda her cumartesi işaret diliyle, her pazar sesli betimleme ve dokunsal materyallerle tam erişilebilir turlar düzenliyoruz.
Serim Berke Yarar: Dokunsal materyaller için eserlerin replikalarını ürettik. Turlarımız ücretsiz.
Sesinizi duyurmak istediğiniz en acil konu nedir?
Seben Ayşe Dayı Yarar: Hatay ve Kahramanmaraş’ta sayısını bilmediğimiz birçok ampute insan var. Bu şehirler yeniden yapılırken erişilebilir olacak mı?
Serim Berke Yarar: Herkesin ‘Ben ne yapabilirim’ diye sorması önemli. Çocuğumun sınıfında engelli bir arkadaşı var mı, yoksa ‘niye yok’ diye sorulmalı. Toplumun düşünmesi ve aksiyona geçmesi gerekiyor.
Sosyal medya hesaplarımız:
İnstagram sosyal medya hesabı için tıklayın
Linkedln sosyal medya hesabı için tıklayın
X sosyal medya hesabı için tıklayın
Facebook sosyal medya hesabı için tıklayın
Kaynak: Hürriyet
