Görme Engelliler, Yardımcı Teknolojik Cihazların Türkiye’de Üretilmesi İçin Teşvik ve Yardım Bekliyor

“Yardımcı teknolojik cihazlar, görme engellilerin günlük hayata katılımını sağlayan araç ve gereçler. Bu teknolojik cihazlara erişim bizim için lüks değil, temel gereksinim ancak fiyatları çok yüksek ve alım gücünü zorluyor.”

Görme engelli bireyler, cep telefonu, bilgisayar gibi teknolojik cihazlarda yazılanları okumak ve not almak için kullandıkları kabartma ekranların Türkiye’de üretilmesini ve fiyatlarının makul seviyeye inmesini istiyor.

Sosyal hizmet uzmanı olan ve aynı zamanda Eğitimde Görme Engelliler Derneğinin (EGED) başkanlığını yapan 29 yaşındaki görme engelli Oğuzhan Al ve EGED Yönetim Kurulu Üyesi olan görme engelli Türkçe öğretmeni Pınar Göcen, görme engellilerin eğitime, istihdama ve sosyal hayata katılımını sağlayan yardımcı teknolojik cihazların önemine ve temin edilmesinde yaşanan ekonomik zorluklara ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Yardımcı teknolojik cihazları iki ana kategoriye ayıran Al, birinci kategoride standart telefon ve bilgisayarlara eklenen yazılım ve donanımların bulunduğunu, ikinci kategoride ise yalnızca görme engelliler için özel olarak üretilen cihazların yer aldığını belirtti. Al, görme engellilerin telefonlarına eklenen konuşma özelliklerinin yazılımlar sayesinde sağlandığını ve bunun birinci kategoriye girdiğini ancak Braille ekranlar gibi ürünlerin tamamen görme engellilere yönelik geliştirilmiş cihazlar olduğunu vurguladı.

“Bu cihazlara erişim engelliler için lüks değil, temel gereksinim”

Al, bu cihazların tamamının görme engellilerin yaşam kalitesini artırdığını ifade ederek, “Bu ürünlerin hepsi görme engellilerin günlük hayata katılımını sağlayan araç ve gereçler. Bu cihazlar olmadan görme engelli bireylerin bağımsız yaşama ve eğitim hakkından eşit faydalanma şansı kalmıyor. Bu teknolojik cihazlara erişim bizim için lüks değil, temel gereksinim ancak fiyatları çok yüksek ve alım gücünü zorluyor.” dedi.

Braille ekranların görme engellilerin metinleri kabartma harflere dönüştürerek anında okumalarını sağladığını ve fiyatlarının 3 ila 4 bin dolar civarında olduğunu belirten Al, yurt dışında girişimlerle fiyatlar 1000 dolara düşse de en ucuz modelin 1300 dolar olduğunu, ÖTV, KDV, gümrük ve bandrol vergileri eklenmeden bile bu cihazın 45 bin liraya mal olduğunu kaydetti. Al, dolar bazlı fiyatların yanı sıra eklenen vergilerin erişimi zorlaştırdığını vurguladı.

Al, bu fiyatlarla bir ailenin ortaokul veya lise seviyesindeki bir öğrenciye bu cihazı almasının mümkün olmadığını belirterek, “Bir üniversite öğrencisinin ya da çalışan bir bireyin de bu fiyata erişim sağlaması neredeyse imkansız. Teknolojik cihazlar zamanla bozulabiliyor, yenilenmesi gerekebiliyor ancak bu fiyatlarla bu da mümkün gözükmüyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye’de bu cihazların üretilmediğinden bahseden Al, üretim yapılması halinde büyük farklar oluşacağının altını çizerek, şöyle devam etti:

“Maalesef bu cihazların yerli üretimi yok. Bunun temel nedeni bu cihazların yapıldığında kaç kişiye satılabileceğinin düşünülmesi. Yapay zeka bugün çok gelişti, biz neden Türkiye olarak bu ürünleri üretip pazarlamayalım ki? Bu yüzden burada sadece üreticilere değil, aynı zamanda bu alanda üretim yapmak isteyen kişilere teşvik de gerekiyor. Bu yatırım teşviki olabilir veya SGK’nin bu ürünleri alıp kişilere temini olabilir.”

“Bireysel ihtiyaçlara göre politikalar geliştirmeliyiz”

Görme engelliler için daha erişilebilir yaşam adına atılması gereken adımlara değinen Al, “Servislerin, dolmuşların, özel halk otobüslerinin erişilebilir olması, görme, ortopedik ve işitme engelliler için önemli. Önce sokağa çıkabilmek gerekiyor, sokağa çıktıktan sonra okula gidebilmek, okuldaki eğitim kaynaklarına, sınıflara ve öğretmenlerin öğrencilere yönelik davranışlarına erişebilmek gerekiyor. Okulu bitirdiğinizde istihdama katılım çok önemli. Bunun için sadece engellilere yönelik politikalar değil, işe alım süreci ve çalışma ortamlarının erişilebilirliği de sağlanmalı.” dedi.

Al, özel sektörden AR-GE çalışmaları yaparak, engellilerin yaşamını kolaylaştıracak ve yurt dışına ihracat imkanı sağlayacak ürünler geliştirmelerini beklediğini belirtti.

Kamudan da özel sektörü teşvik etmelerini ve destek sağlamalarını talep eden Al, engellilere yönelik ürünlerin SGK kapsamına alınmasını ve vergi indirimleri gibi teşviklerin sağlanmasını umduğunu ifade etti.

Farklı ülkelerde insanların belli ürünler için belirli haklara sahip olduklarını ve bu hakların Türkiye’de de ihtiyaca göre şekillendirilebileceğini belirten Al, “Örneğin, beyaz bastonla ilgili sağlanan haklar sadece beyaz baston kullananlara, Braille ekranla ilgili haklar ise sadece Braille yazısı bilenlere verilmeli. Politikalarımızı, kişilerin ihtiyaçlarına göre uyarlanabilir şekilde üretmemiz gerekiyor. Herkes için tek çözüm üretmek yerine, bireysel ihtiyaçlara göre politikalar geliştirmeliyiz.” şeklinde konuştu.

“Yurt dışından temin edilen ürünler için vergi yükü hafifletilmeli”

EGED’in yönetim kurulu üyesi olan 34 yaşındaki Türkçe Öğretmeni Pınar Göcen de öğrenci ve öğretmenlik hayatı boyunca çeşitli destek teknolojileri kullandığından bahsederek, Braille ekran, bilgisayar, telefon, büyütme cihazları, kitap okuma makineleri ile yapay zeka içeren gözlüklerin eğitim, iş ve sosyal yaşamda önemli olduğunu dile getirdi.

Göcen, “Bu ürünlerin yurt dışından temin edilmesi nedeniyle yüksek fiyatlar ve uygulanan vergiler engelliler için büyük yük oluşturuyor. Vergi yükünün hafifletilmesi, engellilerin eğitim, iş ve günlük yaşamda daha kolay yer alabilmesi için önemli, bu konuda kapsayıcı politikaların geliştirilmesi gerekiyor.” yorumunda bulundu.

Kaynak: AA