Bosna Hersek’te “Beyaz Bastonlular” Sosyal Hayatın Parçası Olmak İstiyor

Bosna Hersekli “beyaz bastonlu” görme engelli bireyler, ülkede sosyal hayatın parçası olmak ve günlük hayatta karşılaştıkları sorunları çözmek için mücadele ediyor.

Bosna Hersekli “beyaz bastonlular”, 15 Ekim Dünya Beyaz Baston Görme Engelliler ve Güvenlik Günü vesilesiyle, ülkede yollardaki çukurlar, kötü trafik düzenlemesi ve kaldırımlara park etmiş araçlar gibi karşılaştıkları sorunları ve sosyal hayatın parçası olmak için verdikleri mücadeleyi AA muhabiriyle paylaştı.

Saraybosna Kantonu Görme Engelliler Derneği Direktörü Fikret Zuko, Bosna Hersek’te yaklaşık 5 bin görme engelli bireyin bulunduğuna dikkati çekti.

Tamamen görme duyusu olmayan ya da yüksek oranda görme sorunu çeken birçok insanın da derneklerine hala üye olmadığını vurgulayan Zuko, başkent Saraybosna’daki görme engelli sayısının ise 400 civarı olduğunu aktardı.

“Görme engelliler iş bulmakta zorlanıyor”

Zuko, Bosna Hersek’teki görme engelli bireylerin, ülkedeki diğer insanlar gibi birçok sorunla karşılaştığının ancak bu sorunlarla mücadele konusunda zorluk yaşadıklarının ve bu sorunların kendilerinde daha belirgin olduğuna işaret ederek, “Bizim için en büyük sorun, içinde yaşadığımız çevreye erişmedeki zorluk, bilgiye erişilememesi ve insanların görme engelli bireylere karşı olan ön yargıları. Yardımlar ve ön yargılar, aşamalı ve adım adım ele alınmalıdır. İçinde yaşadığımız çevreyi kısa sürede değiştirmek mümkün değil” diye konuştu.

Görme engelli ve diğer tür engelli olanların ayrımcılıkla karşı karşıya geldiğine dikkati çeken Zuko, şunları söyledi:

“Sadece iş bulamadıkları için değil, okullarında da zorluklar yaşıyorlar. İş bulmakta zorlanıyorlar çünkü yapabilecekleri çok fazla meslek yok. İyi olmayan diğer bir durumda bu kişilerin sadece özel şirketlerde iş bulabiliyor olması. Bu da bir tür ayrımcılık. Hedefimiz, hem görme engellilerin hem de diğer engelli kişilerin, diğer insanlarla eşit haklarla çalışması ve devletin engellileri kabul eden işverenlere destek sağlamasıdır”

Zuko, özellikle Saraybosna Kantonu’ndaki sesli trafik ışıkları ve hissedilebilir zeminlerin, görme engelli bireylerin hayatını kolaylaştırmak adına atılmış önemli adımlar olduğunu vurguladı.

“Tarih öğretmeni Senija Okic, görme engellilere eğitim veriyor”

Saraybosna’daki Nedzarici Görme Engelli Çocuk ve Gençler Merkezi’nde yıllardır tarih öğretmeni olarak çalışan ve derneğin başkanı olan Senija Okic, “Kalıtsal glokomla doğdum. Çocukluğumun ilk yıllarında bazı operasyonlar geçirdim. Ayrıca az olan bir görme duyum vardı. Birinci sınıfına başladım ve ardından rahatsızlığım şiddetlenmeye başladı. Üçüncü sınıfta görme yetimin çoğunu kaybettim. Şimdi çok az görebiliyorum” dedi.

Okic, her zaman okumayı ve eğitim almayı istediğine dikkati çekerken, “Özel bir okula gitmek benim için zor olmadı. Liseyi, normal bir okulda bitirdim. Eğitimim boyunca ailemin, akranlarımın desteği ve öğretmenlerimin anlayışı benim için önemliydi” ifadelerini kullandı.

Bosna Hersek’teki savaş yüzünden, o yıllarda ülkesini terk edip Hırvatistan’ın başkenti Zagreb’e gittiklerini ifade eden Okic, üniversite eğitimini orada tamamladığını ve okuduğu Felsefe Bölümü’nde tek görme engellinin kendisi olmadığını, bu sayede profesörlerin de kendilerine karşı anlayışlı olduklarını kaydetti.

Okic şöyle devam etti:

“Fakültedeki arkadaşlarım büyük destekçim oldular. Kitap sayfalarını bana okur ve bunun ses kaydını alırlardı. Bu vesileyle sınavlarımı geçebildim. Bugün eğitim almak, özellikle seslendirme programlarının olduğu bilgisayarınız varsa, çok daha kolay ama görme engelliler bu bilgisayarları kullanmak için de belli bir eğitimden geçmek zorundalar”

Yollarda düzensiz park edilen araç, bisiklet ve scooterların hareket etmelerine büyük oranda engel oluşturduğunu vurgulayan Okic, 20 yıldır baston kullandığını ancak yine de insanların desteklerinin kendileri için önemli olduğunu belirtti.

“Merkez, Bosna Hersek’te bu tür eğitim veren tek kurum”

Nedzarici Görme Engelli Çocuk ve Gençler Merkezi’nde 20 yıldır psikolog olarak çalışan Lirija Krusa Bjelosevic, kurumda çalışmanın son derece zorlayıcı, spesifik olduğunu ve merkezin ülkede bu tür eğitim veren tek kurum olduğunu ifade etti.

Bjelosevic, “Burada çalışan tek psikolog benim, ilkokul ve lise düzeyinde eğitim alan 50 kadar öğrencimiz var. Bizim işimiz bundan ibaret değil. Eğitimin yanı sıra bir de sadece bünyemizdeki öğrenciler için değil, tüm Bosna Hersek’teki çocuklar için rehabilitasyon, görme egzersizleri, oryantasyon, çocukların ve ebeveynlerin psiko-sosyal desteği gibi hizmetlerimiz var” dedi.

Görme engelli çocuklara ulaşma konusunda sorunlar yaşadıklarına dikkati çeken Bjelosevic, “Aslında ilk sorun, görme engelli çocuklara nasıl ulaşabileceğimiz. Ebeveynlerin, çocuğun görme sorunuyla doğduğu andan itibaren en uygun destek sistemini, tavsiyeyi alacağı, çocuğunu rehabilitasyona dahil edeceği bir yer olduğunu bilmesi için tarama yapacağı bir yol yok” ifadelerini kullandı.

“Merkez, bağımsız olmamız için bir pencere görevi görüyor”

Merkezde lise 3. sınıf öğrencisi olan Adna Orascanin, doğduğunda kuvözde oluşan bir tıbbi hata yüzünden görme duyusunu kaybettiğini dile getirerek, “Köyden gelen bir çocuk olarak, sahip olduğum imkanları bilmiyordum. Merkez bize “beyaz baston” eğitimi veriyor ve bağımsız olmamız için bir pencere görevi görüyor” dedi.

Orascanin, “Görme engelli kategorisindeyseniz iki seçeneğiz var. Ya sürekli birinin sizi gezdirmesine izin vereceksiniz ya da bağımsız olup, hayatı kendinize ‘erişilebilir’ kılacaksınız” diye konuştu.

AA